Bülbüli Kürdistan Kawis Axa

KAWİS AXA

1889 yılında  bu günkü suriye sınırına yakın olan Çarçela Bertiya dedikleri bir yerde dünyaya gelen ve   daha bebekken babasını kaybeden Kawis axa, 13 yaşına kadar annesiyle beraber yaşamıştır. 

13 yaşına geldiği zaman annesini de kaybedince şoka girip konuşma yeteneğini büyük ölçüde kaybetmiştir. Hatta hiç konuşamazken annesinin cenazesinde dengbeş Fatma'ın annesine ağıtlar yakarak kılam söylemesi onu çok etkilemiştir. annesinin yakın arkadaşı olan dengbej Fatma onu himayesine alarak hem korumuş ve hemde kılamlarını ona öğretmiş.

Ancak  Kawis axa için bir sorun varki  hiç konuşamaz bazı kelimeleri çok ağır ve zor şekilde telaffuz eder ancak kılamları çok akıcı okurmuş.

Asıl adı Veyis olan Kawis Axa  yahudi dinine mensup bir kürttür. Zaman içinde güzel sesi ile halk arasında sevilen bir kişi olduğu için ona  ağabey anlamına gelen "Kak" (bazı yörelerde bu kelime keko olarak telaffuz edilir.) Veyis olarak çağrılmış ve zamanla kısaltılarak  adı kawis olarak kalmıştir.

Namı Bağdat radyosuna kadar ulaşan  Kawis Radyoya müracaat ederek sanatçı olmak istediğini bildirir, ancak kekeme olduğu için radyo evi kendisini hiç dinlemeden oradan kovar, bunun üzerine kawis, Bağdat radyosunun hemen yakınıdaki bir kahvehaneye giderek Genç Xelil kılamını okur (Bu Kılam oldukça seri ve hızlı okunur) bunu duyan Radyo evi yetkilileri hemen kahvehaneye gelip Kawis görünce , özür dileyip onu Radyoya çıkardılar. Çok kısa sürede ünü Irakın dışına taşarak ta Erivan Radyosu  ile iran Radyosu gibi kürtçe yayın yapan bölgelere kadar yayıldı.

Bilinen  en populer kılamı Xalo (çemé Çetelé) dir. Çemé Çetelé'nin hikayesi kısaca şöyledir. "Askerler tarafından  bir baskında yakalanarak  yargılnmak üzere götürülürken yolda karşılaştığı biri vasıtasıyla  dayısı  Abdo Beg'e haber yollar, bunu duyan dayısı  Abdo Beg bir haftalık yolu oğlu ile birlikte  üç gün üç gece durmaksızın at sırtında giderek, bu gün botan cıvarında bulunan Çeme çetelé de onlara ulaşır ve oğluyla birlikte  askerlerin elinden yeğenini kurtarır".

Kawis ağanın ne yazık ki arşivi  bağdatta  çıkan bir yangında tamamen yok olmuştur. Ancak 32 parçadan oluşan ve bağdat radyosunda bulunan albümünden başka bir eseri yoktur günümüzde. 

Kawis Xağa çok genç denebilecek bir yaşta 1936 yılında yakalandığı  amansız bir hastalıktan kurtulamıyarak hayata gözlerini yummuştur. Mezarı Kuzey  Irakta bulunan  Heresima Köyündedir